Czy oskarżony może ponieść odpowiedzialność karną za składanie fałszywych wyjaśnień

  W toku postępowania karnego podejrzanemu (w postępowaniu przygotowawczym) oraz oskarżonemu (w postępowaniu sądowym) przysługują istotne uprawnienia wynikające z prawa do obrony. W szczególności podejrzany / oskarżony może odmówić składania wyjaśnień lub odpowiedzi na pytania. Co więcej, w ramach składanych przez siebie wyjaśnień podejrzany / oskarżony nie ma obowiązku mówienia prawdy, co stanowi istotne odstępstwo od ogólnej reguły dotyczącej pozostałych uczestników postępowania (świadków, biegłych), którzy mają pod groźbą odpowiedzialności karnej, mówić prawdę. Wynika to z podstawowego założenia prawa do obrony, zgodnie z którym podejrzany / oskarżony nie ma obowiązku „sam się obciążać”.

          W niektórych jednak sytuacjach podejrzany / oskarżony może ponieść odpowiedzialność karną za składania fałszywych wyjaśnień.

 

          Zgodnie z orzecznictwem sądowym podejrzany / oskarżony nie ponosi odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych wyjaśnień, które służą jego obronie tj. uniknięciu lub umniejszeniu jego odpowiedzialności za popełnione przestępstwo. Inaczej mówiąc podejrzany / oskarżony w ramach swoich wyjaśnień może bez narażenia się na odpowiedzialność karną zaprzeczać, że popełnił zarzucane mu przestępstwo, lub też twierdzić, że jego udział w jego popełnieniu był mniejszy od tego co miało miejsce w rzeczywistości.

 

 

 

 

          Inaczej rzecz się ma z wyjaśnieniami oskarżonego, które nie służą jego obronie, a dotyczą przestępstwa objętego postępowaniem. W szczególności w zakresie prawa do obrony nie mieści się składanie fałszywych wyjaśnień w ramach których dochodzi do obciążenia (pomówienia) osoby, która w rzeczywistości nie uczestniczyła w popełnieniu czynu objętego postępowaniem. Inaczej mówiąc podejrzany / oskarżony w ramach składanych przez siebie wyjaśnień nie może pomawiać innych osób w celu uniknięcia odpowiedzialności karnej przez siebie lub inne osoby.

          Co grozi oskarżonemu, który złożył niezgodne z prawdą wyjaśniania niemieszczące się w zakresie prawa do obrony?

          Taka osoba popełnia nowe przestępstwo polegające na fałszywym oskarżeniu. Zgodnie z art. 234 K.K. „Kto, przed organem powołanym do ścigania lub orzekania w sprawach o przestępstwo, w tym i przestępstwo skarbowe, wykroczenie, wykroczenie skarbowe lub przewinienie dyscyplinarne, fałszywie oskarża inną osobę o popełnienie tych czynów zabronionych lub przewinienia dyscyplinarnego, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2”.

          Jak wiać więc, zakres prawa do obrony przez oskarżonego nie ma charakter nieograniczonego, i w niektórych sytuacjach podejrzany / oskarżony, składając niezgodne z prawem wyjaśnienia, może podlegać odpowiedzialności karnej.