Nieważność testamentu- kiedy zachodzi i jakie są tego skutki.

Testament, niezależnie od formy w jakiej został sporządzony, z uwagi na okoliczności jego sporządzenia lub okoliczności dotyczące testatora (osoby która sporządza testament) może okazać się nieważny. Konkretne przesłanki nieważności testamentu wskazane zostały w art. 945 § 1 K.C. Należy pamiętać, że mają one charakter zamknięty co oznacza, iż nie można domagać się stwierdzenia nieważności testamentu z uwagi na inne okoliczności. W szczególności podstawą stwierdzenia nieważności testamentu nie może być to, iż osoba, która chce tego dowodzić czuje się- a nawet obiektywnie jest- pokrzywdzona tym testamentem.

Stan wyłączający świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli.

Z mojej praktyki adwokackiej wynika, iż najczęstszym powodem wskazywanym przy próbach podważenia ważności testamentu jest stan świadomości spadkodawcy w dacie jego sporządzenia, wyłączający możliwość podjęcia świadomej albo swobodnej decyzji. Stan wyłączający świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli może być efektem choroby psychicznej, zaburzeń psychicznych czy ograniczeń w funkcjonowaniu umysłowym z uwagi na wiek czy choroby.

Na wstępie klientom mojej kancelarii adwokackiej tłumaczę, iż sam fakt, iż testator pisząc testament był w podeszłym wieku, chorował lub nawet cierpiał na chorobę psychiczną nie oznacza automatycznie, iż działał on w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. W tego typu sprawach należy badać stan świadomości testatora konkretnie w dacie sporządzenia testamentu. Należy uwzględnić rodzaj choroby/chorób na jakie cierpiał testator oraz ich wpływ na jego funkcjonowanie. Pamiętać należy jednak o tym, iż nawet w wypadku choroby psychicznej zdarzają się okresy remisji w których testator może działać w sposób świadomy. Także sam podeszły wiek oraz choroby na jakie cierpiał testator nie oznaczają, iż sporządzając testament był on nieświadomy tego co robi lub też że podlegał on w tym zakresie sugestiom osób trzecich.

Ciężar zaistnienia przesłanki stwierdzenia nieważności testamentu spoczywa na osobie, która się na to powołuje. Osoba taka nie może poprzestać na swoich twierdzeniach, musi przedstawić dowody, które potwierdzałyby jej stanowisko. W praktyce dla wykazania analizowanej przesłanki nieważności testamenty konieczny jest dowód z opinii biegłego, który oceni stan świadomości testatora na moment sporządzenia testamentu. Klientów mojej kancelarii adwokackiej od razu jednak uczulam, iż brak dokumentacji medycznej testatora lub fakt, iż nie podjął on leczenia w większości przypadków uniemożliwia unieważnienie testamentu na tej podstawie.

Błąd lub groźba.

Innymi wskazanymi przez ustawodawcę przesłankami stwierdzenia nieważności testamentu jest działanie przez testatora pod wpływem błędu lub groźby.

Błąd to niezgodne z rzeczywistością, wadliwe wyobrażenie o rzeczywistości mające wpływ na podjęcie decyzji przez testatora. Błąd musi mieć charakter istotny tj. okoliczności sprawy muszą uzasadniać przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu takiej treści. Również w tym wypadku uczulam klientów mojej kancelarii adwokackiej, iż to oni muszą wykazać fakt działania przez testatora pod wpływem błędu.

Jeżeli chodzi o groźbę wpływającą na nieważność testamentu, to wskazuje się, iż ma ona miejsce wówczas, gdy osoba trzecia deklaruje testatorowi zamiar spowodowania negatywnych dla niego konsekwencji w celu wywołania po jego stronie stanu zagrożenia (sytuacji przymusowej), a tym samym skłonienia go do oświadczenia ostatniej woli o określonej treści. W przeciwieństwie do błędu, ustawodawca nie wymaga, aby groźba była poważna. Wystarczy, że spowoduje ona, że testator sporządzi testament o treści niezgodnej z jego rzeczywistą wolą. Fakt sporządzenia testamentu pod wpływem groźby musi zostać wykazany przez osobę, która się na to powołuje.

Termin na stwierdzenie nieważności testamentu.

Możliwość wykazywania nieważności terminu ograniczone jest terminem. Zgodnie z art. 945 § 2 K.C. „Na nieważność testamentu z powyższych przyczyn nie można się powołać po upływie lat trzech od dnia, w którym osoba mająca w tym interes dowiedziała się o przyczynie nieważności, a w każdym razie po upływie lat dziesięciu od otwarcia spadku”.

 

Autorem wpisu jest adwokat Wojciech Nowak prowadzący kancelarię adwokacką w Bielsku-Białej.