Zapis na sąd polubowny- alternatywna forma rozwiązywania sporów między przedsiębiorcami.

    W wypadku sporu między przedsiębiorcami, wynikła na tym tle sprawa, nie musi koniecznie podlegać rozstrzygnięciu przez sąd powszechny (tj. właściwy miejscowo sąd rejonowy lub okręgowy). Przy spełnieniu określonych warunków, właściwy do rozpoznania sprawy będzie sąd polubowny (sąd arbitrażowy).

          Aby dana sprawa poddana została pod rozstrzygnięcie sądu polubownego, potrzebny jest tzw. zapis na sąd polubowny- a więc osobna umowa, lub też postanowienie umowne składające się na zawartą przez strony umowę główną (np. umowę o roboty budowlane), przewidujące, iż dana sprawa rozstrzygnięta zostanie przez sąd polubowny.

          Zapis na sąd polubowny musi precyzyjnie określać spór, który strony zdecydowały się oddać pod rozstrzygnięcie sądu polubownego. Jeżeli umowa o poddaniu sprawy pod rozstrzygnięcie sądu polubownego zawierana jest już po zaistnieniu między stronami sporu, zazwyczaj nie ma problemu z precyzyjnym jego określeniem. Jeżeli jednak strony wprowadzają zapis na sąd polubowny do dopiero co zawieranej przez siebie umowy- a więc nie są w stanie przewidzieć konkretnego sporu jaki może między nimi zaistnieć w przyszłości- zazwyczaj odpowiednie postanowienie umowne (lub umowa) dotyczy wszelkich możliwych sporów jakie mogą zaistnieć między stronami na gruncie zawieranej umowy.

          Zasadniczo zapis na sąd polubowny nie wyłącza możliwości rozpoznania sprawy przez sąd powszechny. Jeżeli jednak jedna ze stron, nie bacząc na zapis na sąd polubowny, wniesie pozew do sądu powszechnego, musi liczyć się z tym, że jeżeli druga strona przed wdaniem się spór co do istoty sprawy (a więc w zasadzie w pierwszym wniesionym przez siebie piśmie) podniesie zarzut zapisu na sąd polubowny, wniesiony pozew zostanie odrzucony, a strona która go wniosła, dochodzić będzie musiała ochrony swych praw poprzez złożenie kolejnego pozwu- tym razem do sądu polubownego. Dodatkowo, w wypadku odrzucenia pozwu, druga strona, jeżeli złożyła taki wniosek, uzyska również zasądzenie kosztów procesu. Jeżeli jednak druga strona nie podniesie zarzutu zapisu na sąd polubowny, nie ma przeszkód aby sprawa została rozstrzygnięta przez sąd powszechny, mimo zapisu na sąd polubowny.

 

          Strony, w ramach zapisu na sąd polubowny, mogą poddać zaistniałe między nimi spory pod rozstrzygnięcie stałego bądź niestałego sądu polubownego. Niestałe sądy polubowne powoływane są przez strony do rozpoznania danej sprawy. Zazwyczaj nie mają one własnej siedziby, regulaminów, personelu administracyjnego a po rozpoznaniu określonej sprawy przestają istnieć. W takim wypadku wskazane jest aby zapis na sąd polubowny od razu wskazywał arbitrów, bądź też określał sposób ich powołania. Z kolei stałe sądy polubowne posiadają siedzibę, personel, a tryb postępowania przed nimi jest szczegółowo określony w regulaminie takiego sądu. W wypadku stałego sądu polubownego, tryb wyboru arbitrów zazwyczaj określony jest w regulaminie tego sądu.

          Co daje stronom poddanie sprawy pod rozstrzygnięcie sądu polubownego? Przede wszystkim czas. Sprawy rozpoznawane przez sądy polubowne zazwyczaj trwają krócej niż tożsame sprawy rozpoznawane przez sądy powszechne. Oprócz tego postępowania przez sądami polubownymi są mniej sformalizowane od postępowań prowadzonych przez sądy powszechne. Strony mogą m.in. ustalić miejsce przeprowadzenia rozpraw, mają wpływ na terminy, mogą również ustalać kolejność przeprowadzania dowodów itd.