Zasiedzenie nieruchomości w okresie poprzedzającym wejście w życie kodeksu cywilnego.

W dniu 1 stycznia 1965 r. w życie weszła ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r.- „Kodeks cywilny” (Dz.U. nr 16, poz. 93). W ustawie tej kwestia zasiedzenia uregulowana została w art. 172 i n. Przepisy te, w pierwotnej wersji, przewidywały dziesięcioletni i dwudziestoletni termin zasiedzenia, w zależności od dobrej lub złej wiary posiadacza samoistnego. 

Podkreślić jednak należy, iż instytucja zasiedzenia (nazywanego również „dawnością”) wprowadzona została do polskiego porządku prawnego już wcześniejszymi aktami prawnymi. W okresie bezpośrednio poprzedzającym kodeks cywilny, aktem prawnym przewidującym taki sposób nabycia nieruchomości był Dekret z dnia 11 października 1946 r.- „Prawo rzeczowe”. Pomimo, że powyższy akt prawny nie obowiązuje od ponad pięćdziesięciu lat, w dalszym ciągu ma on znaczenie praktyczne. Wynika to z deklaratywnego charakteru zasiedzenia, wyrażającego się w tym, że skutek w postaci nabycia prawa własności następuje z mocy prawa, po spełnieniu określonych w przepisach warunków, zaś orzeczenie sądu jedynie stwierdza zaistniały stan rzeczy.  

Dekret „Prawo rzeczowe” kwestię przedawnienia (określanego jako „dawność”) regulował w art. 50. Zgodnie z tym przepisem, do nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie, niezbędne było jej posiadanie jak właściciel (posiadanie samoistne) przez określony czas- uzależniony od dobrej lub złej wiary posiadacza- tj. dwadzieścia lat w dobrej wierze (art. 50 § 1 dekretu) lub trzydzieści lat w złej (art. 50 § 2 dekretu). Jeżeli określony w dekrecie termin zasiedzenia nieruchomości upłynął przed datą wejścia w życie kodeksu cywilnego, podstawą prawną stwierdzenia nabycia prawa własności nieruchomości, nawet obecnie, będzie Dekret z 11 października 1946 r.- „Prawo rzeczowe”.

Sytuacja komplikuje się jednak, jeżeli do zasiedzenia zgodnie z przepisami Dekretu z dnia 11 października 1946 r., nie doszło do dnia wejścia w życie kodeksu cywilnego (dnia 1 stycznia 1965 r.). W takiej sytuacji sięgnąć należy do ustawy z 23 kwietnia 1964 r.- „Przepisy wprowadzające kodeks cywilny”, w szczególności zaś jej art. XLI. Przepis ten w § 1 przewidywał ogólną zasadę zgodnie z którą do zasiedzenia, którego bieg rozpoczął się przed dniem wejścia w życie kodeksu cywilnego, stosuje się od tej chwili przepisy tego kodeksu. Inaczej mówiąc, zgodnie z zasadą ogólną, zasiedzenie w takiej sytuacji następowało na podstawie przepisów kodeksu cywilnego. W § 2 analizowanego przepisu (art. XLI) przewidziane zostały dwie sytuacje modyfikujące zasadę ogólną. Pierwsza, ma miejsce wówczas gdy termin zasiedzenia przewidziany w kodeksie cywilnym jest krótszy, niż termin przewidziany w przepisach dotychczasowych- wtedy bieg terminu zasiedzenia wynikający z kodeksu cywilnego miał być liczony od daty jego wejścia w życie tj. od 1 stycznia 1965 r. Druga sytuacja ma zaś miejsce wówczas gdy według przepisów Dekretu z dnia 11 października 1946 r., do zasiedzenia doszłoby wcześniej niż według przepisów kodeksu cywilnego. Wówczas, wbrew zasadzie ogólnej wynikającej z § 1 art. XLI, skutek w postaci nabycia nieruchomości przez zasiedzenie następował po upływie terminu wynikającego z wcześniej obowiązujących przepisów.