Podział firmy po rozwodzie- część I (indywidualna działalność gospodarcza)

W większości polskich małżeństw pomiędzy małżonkami obowiązuje ustrój wspólności majątkowej małżeńskiej. Takie uregulowanie kwestii majątkowych w małżeństwie ma doniosłe konsekwencje w wypadku rozwodu i podziału majątku wspólnego- w takiej bowiem sytuacji podziałowi pomiędzy małżonkami podlegają wszystkie rzeczy i prawa majątkowe nabyte w trakcie trwania małżeństwa. Co jednak gdy jeden z małżonków prowadzi działalność gospodarczą? Czy w takiej sytuacji również prowadzone przez niego przedsiębiorstwo będzie podlegało podziałowi? W tym wpisie skupimy się na sytuacji gdy jeden z małżonków prowadzi indywidualną działalność gospodarczą.

 

Co wchodzi w skład majątku wspólnego?

Zacząć należy od wyjaśnienia czym w ogóle jest majątek wspólny. Najogólniej rzecz ujmując majątek wspólny małżonków to przedmioty i prawa majątkowe nabyte przez nich w trakcie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej. Jako adwokat pragnę zwrócić uwagę, iż nie ma znaczenia to czy dany przedmiot majątkowy nabyli oboje małżonkowie czy tylko jedno z nich - w obu wypadkach wejdą one do majątku wspólnego małżonków.

Wzajemne relacje pomiędzy majątkiem wspólnym małżonków a ich majątkiem osobistym reguluje Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy. Zgodnie z wolą ustawodawcy zawarte w art. 33 K.R.O. wyliczenie składników majątkowych należących do majątku osobistego ma charakter zamknięty, z kolei wyliczenie składników majątkowych należących do majątku wspólnego charakter otwarty. Zgodnie z art. 31 K.R.O. w skład majątku wspólnego małżonków wchodzą w szczególności:

• pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków;
• dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków;
• środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków;
• kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

Powyższa zasada ma doniosłe konsekwencje praktyczne- wszystko co nie należy do majątku osobistego jest objęte wspólnością majątkową małżeńską. W kontekście podziału majątku wspólnego małżonków jako adwokat przypominam jeszcze o jednej zasadzie- wszystkie przedmioty majątkowe, które małżonkowie nabyli w trakcie trwania małżeństwa ze środków pochodzących z majątku wspólnego wchodzą w skład tego majątku.

 

Podział majątku wspólnego po rozwodzie

Orzeczenie rozwodu nie kończy wzajemnych relacji między byłymi małżonkami, o czym pisałem w jednym z moich wcześniejszych artykułów na blogu. Kolejnym, oczywistym krokiem po orzeczeniu rozwodu jest dokonanie przez byłych małżonków podziału majątku wspólnego powstałego w czasie trwania małżeństwa.

W tym kontekście pojawia się wiec pytanie czy podziałowi podlega również przedsiębiorstwo prowadzone przez jednego z małżonków ? Odpowiedź na to pytanie zależy od tego kiedy drugi małżonek rozpoczął działalność gospodarczą- przed zawarciem związku małżeńskiego (powstaniem wspólności ustawowej) czy już po tym fakcie.

 

Majątek wspólny a indywidualna działalność gospodarcza jednego z małżonków

Jeżeli działalność gospodarcza została założona w trakcie trwania małżeństwa stron (trwania ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej), majątek przedsiębiorstwa wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków i podlega podziałowi w sprawie o podział majątku wspólnego małżonków. W takiej sytuacji przyjmuje się bowiem, że przedsiębiorstwo to powstało ze środków pochodzących z majątku wspólnego. Oznacza to, że podziałowi pomiędzy byłymi małżonkami podlegają: zgromadzone przez przedsiębiorcę środki pieniężne (na rachunku bankowym jak i w gotówce), przedmioty wytworzone przez przedsiębiorstwo oraz wszystkie rzeczy nabyte do przedsiębiorstwa np. maszyny, wyposażenie, itd.

W takiej sytuacji małżonek prowadzący działalność gospodarczą może się bronić jedynie poprzez wykazanie, że środki na rozpoczęcie działalności gospodarczej- zakup urządzeń, maszyn, wyposażenia- nie pochodzą z majątku wspólnego. Nawet jednak w takim wypadku drugiemu małżonkowi przysługiwać będzie roszczenie o rozliczenie zysku uzyskanego z prowadzonej działalności gospodarczej, który zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 31 § 2 pkt. 1 K.R.O. należy do majątku wspólnego.

Inaczej sytuacja przedstawia się jeżeli działalność gospodarcza została zapoczątkowana przed zawarciem związku małżeńskiego. W takiej sytuacji majątek przedsiębiorstwa zgromadzony przed tą datą należy do majątku osobistego małżonka prowadzącego działalność gospodarczą. Nie oznacza to jednak, że drugiemu małżonkowi nie przysługują żadne roszczenia. Jeżeli bowiem w trakcie trwania małżeństwa do przedsiębiorstwa nabywane były rzeczy lub prawa majątkowe (lub przedsiębiorstwo było w inny sposób dofinansowywane), to należą one do majątku wspólnego małżonków i podlegają podziałowi w wypadku rozwodu. Również w tym wypadku podziałowi podlega zysk wypracowany w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej przez jednego z małżonków.

 

Autorem niniejszego wpisu jest adwokat Wojciech Nowak prowadzący kancelarię adwokacką w Bielsku-Białej.

Jeżeli zainteresował Państwa ten lub inny temat zapraszam na moją stronę internetową i prowadzony na niej blog.